Ընդդեմ քաղաքակական հալածանքների

Bnagiry pakvets, vor Vahe Avetyany tegh chunena el grelu, mardun el sus u pus brnen. Qani Bangiry kar, mardn amen or grum er ham erkri, ham ir het kapvats amen inchy. Ed zhamanak chein karogh brnel. Na miak mardn er en zhamanak vor risk uner khosel yndhanrapes mer anc u dardzic...

Dra hamar el paketsin Bnagiry, vor hangist brnen, mard chimana

Bnagir@ inchi pagvec?

Վահե Ավետյանը չեկավ «կուսակցական աղբ» վերամշակելու, հիշեցնելով մեզ, որ մենք առաջին քրիստոնեա ժողովուրդն ենք և 20-րդ դարի առաջին ցեղասպանվածները։ Նա եկավ ասելու, որ մենք մտավոր գաճաճների ու բարոյապես վախկոտների սերունդ ենք։ Գրական հսկաներ Բակունցը, Զապել Եսայանը, Օշականը, Զարյանն ու Մասիկյանը, նկարագրել են գաճաճների ցեղը, որը «գոյատևել է մարդակերությամբ» (Զարյան)։ Եթե այս միտքը ցնցում է ոմանց, հնարավոր է նրանից է, որ չեն կարդացել Խորենացու «Ողբը», Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկանները», Օտյանի «Փանջունին», գրողների, որոնք չեն վախեցել նկարագրել այն ինչ տեսել են, արտահայտել են այն ինչ մտածել են ու զգացել։ Ոմանք կարող են տեսնել Վահեին, որպես գուժկան՝ ոչ ես։ Ես տեսնում եմ նրան, որպես մեկին, որը պատմում է իրականությունը ի դեմս վերարտադրվող շովինիստական քլիշեների ու գոչերի: Ես տեսնում եմ նրան որպես մի այլախոհ, որը հարգում է նախկին բոլոր այլախոհներին, հրաժարվում է շողոքորթել մեր «լավագույնների» սնապարծությանը, ասելով, որ անհանգստանալու ոչինչ չկա, որովհետև մենք ապահով ձեռքերում ենք։ Դրա փոխարեն ստանձնել է մարդակերներին մեր մեջ բացահայտելու անշնորհակալ պարտականություն, արձագանքելով Զարյանի զգուշացմանը՝ վտա՜նգ, վտա՜նգ, վտա՜նգ… Մի համաձայնեք նրա հետ, եթե պարտավոր եք, բայց չանտեսեք և չլռեցնեք, եթե չեք ստանձնել իհարկե կոմիսարի դերը, որը ցերեկը ման է գալիս ազգի փրկչի նման, իսկ գիշերը դառնում գերեզմանափոր։

Թողնենք հիմա խոսքը մարդուն։

Արա Բալիոզյան

Քիչիներ, Կանադա, Սեպտեմբեր 4, 2005

Գրախոսական

«ԷսթաբլիշՄԵՆԹ». պատմվածքներ, հոդվածներ, բանաստեղծություններ, թարգմանություններ։ Վահե Ավետյան (290 էջ, Երևան, 2005)

«Լավագույն բանը, որ պատահեց մեր գորշ և ձանձրալի գրական հարթակում».

գրել է Աշխեն Քեշիշյանը, Վահեի «Անկախության Բանակ» առաջին գրքի վերաբերյալ գրախոսականում: Մի ուրիշ գրախոսականում այն անվանվեց «հրաբխի ժայթքում»։

Իր երկրորդ գրքում շարունակում է Վահեն իր պայքարն ամբարտավանության ու անհանդուրժողականության դեմ՝ երկվորյակ աղբյուրները մեր դժբախտությունների մեծամասնության։

«Ներկայացնում եմ պարզապես եվրոպական քննադատությունը». - բացատրում է Վահեն իր սանձարձակ ընթերցողին, որը հեղինակի քննադատությունը համարում է ճնշված մանկության տրավմատիկ հետևանք։ Անհեթեթ այս «ֆրեյդիստներին» ասում է.

- ես թարգմանում ու վերաձևակերպում եմ այն ընթերցողների համար, որոնք չեն կարդում օտար լեզուներով։

Մի ուրիշ տեղ գրում է. «Կարծիքն իմ մասին սովորաբար այն է, որ ես մեգալոմանյակ եմ ու եսակենտրոն էգոիստ, որովհետև խոսում եմ միայն իմ անունից, ինչից ուղակիորեն բխում է, որ նրանք ովքեր խոսում են ազգի և անգամ համայն մարդկության անունից, հեզ ալտրուիստներ են»։

Ես կարծում եմ, որ նման սարկազմն այրող, անդիմադրելի է։ Եթե ոմանք դրանից վատ են զգում՝ էլ ավելի լավ։

Զգուշացում՝

Վահեի ոճը խոսակցական է, ուղիղ և միտումնավոր անտաշ։

Եթե հեշտ եք խառնաշփոթի մեջ ընկնում մերկ ու կենսուրախ ոգեղենությունից, կամ ենթարկվում սադրանքի սանձարձակ կատաղությունից՝ այս գիրքը ձեր համար չէ, բայց եթե դեմ չեք բացահայտվել ազնիվ վկայությամբ, եթե նախնտրում եք ձեր օղին անարատ, և եթե չեք վախենում ողջունել մի եղբոր, որն ոսկրաջարդ ձեռքսեղմում ունի՝

Վահեն այդ մարդն է։

Արա Բալիոզյան

Քիչեներ, Օնտարիո, Կանադա, երկուշաբթի, հունվար, 23, 2006

Վահեն այնքան հիմնավոր է «Բնագրի»՝ գրականության մասին որդեգրած սկզբունքները ներկայացրել, որ ես կարող էի նույնիսկ էլ չգրել։ Առհասարակ շնորհակալ եմ Վահեին, որ իր մասնակցությամբ, թե իբրեւ հեղինակ, թե իբրեւ ընթերցող, իր դիտարկումներով ապացուցում է մեր հանդեսի արդյունավետությունը։ Նա հեռու Շվեդիայից ավելի տեղյակ է մեր պահանջներին ու կարիքներին, քան շատերը Հայաստանում։

19 մարտ, 2004թ. - Վիոլետ Գրիգորյան

Ինչքան էլ ասվի, որ ձանձրալի է «Բնագիրը», գնալով աճում է հետաքրքրությունը «Բնագրի» նկատմամբ, ինտերնետի սայթում 3 ամսում 30 հազար այցելություն, քիչ չէ։

20 մարտ, 2004թ. - Վահան Իշխանյան

Ժողովուրդ՜, Երևանի վրա ընկել ա Վահե անունով գիսաստղ. ով որ հլը խաբար չի խորհւրդ եմ տալիս հավաքվել Բնագրի սայթ, վայելել գիսաստղային կայֆեռ: ժամնակը գնում աաաա՜,

30 մարտ, 2004թ. - Ծովինար Չիլինգարյան

Վահեի «Անկախության բանակ» գիրքը լավագույն բանն էր, որ կարող էր պատահել մեր մեռած, գորշ, գրական աշխարհում այսօր: Ընդամենը 2 օր է, որ գիրքը ընկել է ձեռքս ու անգամ այն պահերին, որ չեմ կարդում, դարակիս միջից ինչ որ բան է ասում, պատմում, լռում, իսկ մեկ մեկ էլ ուղղակի գոռում է: Ու էդ գոռոցի մեջ էնքան ցավ կա, էնքան սեր կա, էնքան կարոտ կա... հայրենակիցների, հայ մարդու, մարդու, հայրենիքի ու աշխարհի նկատմամբ: Վահեն պատկերավոր, հետաքրքիր, անկանխատեսելի գրիչ ունի: Անկեղծ է: Գիրքն էլ անկանխանտեսելի մի բան էր: Բացում ես ու չես հասկանում ուր ընկար. քաղաքական, աշխարհաքաղաքական հարցերի կողքին հանկարծ հայտնվում ես հեղինակի, կամ գրական հերոսի մանկության աշխարհ, հուշեր, տատ ու պապ, դպրոց, մեկ էլ հանկարծ բանաստեղծական կատարելության հասցրած մարմնավաճառի մասին պատմող մի պատմվացք ու էլի արտագաղթ, ցեղասպանություն, գնում հասնում ենք էմիգրանտ հայերին, անցյալ- ներկա Ագռավու քար ու Սթոքհոլմ... ու էս խառը խշտիկության, ցաք ու ցրիվության մեջ գիրքը մի կուռ ամբողջականություն է, որ կոչվում է երևի թե ժամանակակից գրականություն: Այսօրվա գրականություն: Այսօրվա կյանքի պես խելահեղ, ցաք ու ցրիվ, մղձավանջային, զառանցական, որտեղ վաղուց արդեն չկան գրական ժանրեր, ձև, ցենզուրա: Որտեղ ամեն ինչ խառնվել է իրար ու թվում է. - էլ ի՞նչ կամ ինչու՞ գրես, ո՞նց գրես, ու՞մ համար, որտեղ ինֆորմացիայի տարափ է, արագություն է, շարժում է: Ու կյանքը գժի նման վազում է, դե հասցրու ու բռնիր, հերոսներ, պատմություններ գտիր ժամանակի վազքի մեջ, որ հետո էլ ասես դե կարդա ընթերցող ու տես ինչ «խելացի ու սիրուն» բաներ եմ պատմում:

Մեկ էլ հանկարծ հո ՜ պ. Վահեն ձևը գտնում է, կամ ժամանակն է գտնում իր գրողին: Վահեն հանկարծ իր կողքով վազող ժամանակը բռնում է ու փակում «Անկախության բանակի» 296 էջում: Ուժով է գերում, պահանջելով է գերում, խնդրանքով, ցավով, արյունով, սիրով, կյանքով, արցունքով ու կրքով: Բացում ես գիրքն ու տեսնում ժամանակի ոտնահետքերը, որ կոխոտել են էջերն ու անցել: Տեսնում ես կյանքը, ժամանակը, երբ այն գերի էր Վահեի ձեռքերում: Այն սուրացել է Վահեի գրքում, թևածել 296 էջում ու դրա համար էլ անսկիզբ ու անվերջ է «Անկախության բանակը»մեր ժամանակից գերված, պատանդ վերցրած մի հատված: Սա կարող էր անելլ միայն այսօրվա գրողը, որը չի նշանակում այսօր ապրող գրող: Ժամանակի մի կտորն է Վահեի գիրքը, որ հանկարծ ձեռքիդ է ընկնում ու հենց հասնում ես վերջին էջին, ընկնում իրական ժամանակի մեջ ու հասկանում, որ ինչ որ բան կիսատ է, որ ինչ որ բան չի շարունակվում…

Հետո հասկանում ես, որ ուզում ես, որ ժամանակը նորից շարունակվի Վահեի ստեղծագործություններում ու նոր գրքերում:

Աշխեն Քեշիշյան
01-07-2005, Երևան